ธาตุสำคัญ หมายถึง ธาตุที่ไปทำให้ดวงของคุณเกิดความสมดุล เป็นตัวที่บอกว่าธาตุ อะไรในดวงชะตาให้คุณหรือให้โทษ การวิเคราะห์ ดวงจีน ตามหลักฮวงจุ้ยจะเน้น ธาตุสำคัญ เพื่อปรับชะตากรรม เช่น ธาตุสำคัญเป็นธาตุทอง การตั้งโต๊ะทำงานหันหลังพิงทิศตะวันตก หันหน้าทางทิศตะวันออก หรือการกราบไหว้สิ่งศักดิ์สิทธิ์ที่หันหน้าไปทางทิศตะวันออก จะช่วยส่งเสริมให้ชีวิตเจริญรุ่งเรืองขึ้น

การหาธาตุสำคัญของดวงหลักจะพิจารณาจากธาตุดิถี และกำลังธาตุภายในดวงทั้ง 5 ธาตุได้แก่ ดิน ทอง น้ำ ไม้ ไฟ
- วัฏจักร การส่งเสริม : ธาตุดิน ส่งเสริม ธาตุทอง, ธาตุทอง ส่งเสริม ธาตุน้ำ, ธาตุน้ำ ส่งเสริม ธาตุไม้, ธาตุไม้ ส่งเสริม ธาตุไฟ, ธาตุไฟ ส่งเสริม ธาตุดิน
- วัฏจักร การควบคุมทำลาย : ธาตุดิน ควบคุม ธาตุน้ำ, ธาตุทอง ควบคุม ธาตุไม้, ธาตุน้ำ ควบคุม ธาตุไฟ, ธาตุไม้ ควบคุม ธาตุดิน, ธาตุไฟ ควบคุม ธาตุทอง

ขั้นตอนการหาธาตุสำคัญเบื้องต้นด้วยตนเอง

1. ผูกดวงจีน และหาธาตุต่าง ๆ ภายในดวง

2. กำหนดกำลังของธาตุ โดยกำหนดให้ ธาตุฐานเดือน ( ราศีล่างของหลักเดือน ) จะเป็นธาตุที่มีกำลังสูงสุด คือ 5 ธาตุที่เหลือให้ไล่กำลังตามลำดับการกำเนิดของธาตุ โดยมีกำลังเป็น 4, 1, 2, 3 ตามลำดับดังนี้
- ธาตุฐานเดือน มีกำลังเท่ากับ 5
- ธาตุที่ฐานเดือนส่งเสริม มีกำลังเท่ากับ 4
- ธาตุที่ฐานเดือนควบคุม มีกำลังเท่ากับ 1
- ธาตุที่ควบคุมฐานเดือน มีกำลัง 2
- ธาตุที่ส่งเสริมฐานเดือน มีกำลัง 3

3. คำนวณกำลังธาตุแต่ละตัวในดวง มีจำนวนเท่าใด นำมาคูณกับกำลังของธาตุแต่ละตัวที่หามาได้

4. แบ่งธาตุออกเป็น 2 กลุ่ม
- กลุ่มดิถี ประกอบด้วย ธาตุราศีบนของดิถี และ ธาตุส่งเสริมธาตุดิถี ( ธาตุดิถี + ธาตุส่งเสริม = กำลังธาตุกลุ่มดิถี )
- กลุ่มบริวาร ประกอบด้วย ธาตุอื่น ๆ ที่เหลือ ( ธาตุถ่ายเท + โชคลาภ + ขุนนางอสูร = กำลังธาตุกลุ่มบริวาร )

5. การอ่านดวง สามารถอ่านได้ 2 แบบ
- ดวงที่ ดิถี แข็งแรงกว่า บริวาร
- ดวงที่ ดิถี อ่อนแอกว่า บริวาร

6. หาธาตุสำคัญของดวง
6.1 ดิถีอ่อนแอ ลาภ มีกำลังมาก ธาตุสำคัญ คือ คู่ธาตุและธาตุส่งเสริม
6.2 ดิถีอ่อนแอ ขุนนางอสูร มีกำลังมาก ธาตุสำคัญ คือ คู่ธาตุและธาตุส่งเสริม
6.3 ดิถีอ่อนแอ ถ่ายเท มีกำลังมาก ธาตุสำคัญ คือ ธาตุส่งเสริม
6.4 ดิถีอ่อนแอ ถ่ายเท และลาภ มีกำลังมาก ธาตุสำคัญ คือ ธาตุส่งเสริม
6.5 ดิถีแข็งแรง ลาภ อ่อนแอ ธาตุสำคัญ คือ ธาตุถ่ายเท
6.6 ดิถีแข็งแรง ขุนนางอสูร อ่อนแอ ธาตุสำคัญ คือ ธาตุลาภ
6.7 ดิถีแข็งแรง ถ่ายเท อ่อนแอ ธาตุสำคัญ คือ ธาตุถ่ายเท

7. การเสริมดวง โดยการหันหัวนอนไปทางทิศธาตุสำคัญ ( ทดลองหันเฉพาะหัวนอนไม่ต้องดูฤกษ์ หากขยับเตียงต้องดูฤกษ์และตำแหน่งฮวงจุ้ยประกอบ ) กราบไหว้สิ่งศักดิ์สิทธิ์ที่หันหลังพิงทิศธาตุสำคัญ หรือใช้สีประจำธาตุ เช่น สีเสื้อผ้า สีรถ เป็นต้น
7.1 ธาตุไม้ ( เมตตาธรรม )
- สีประจำธาตุ คือ สีเขียว
- ทิศประจำธาตุ คือ ทิศตะวันออก, ตะวันออกเฉียงใต้
- อาชีพที่เกี่ยวข้องกับธาตุไม้ คือ การเดินทาง การตลาด การขาย การสื่อสาร ประชาสัมพันธ์ เกษตรกรรม
7.2 ธาตุไฟ ( จริยธรรม )
- สีประจำธาตุ คือ สีแดง สีแสด เหลืองจัด ชมพู ทับทิม
- ทิศประจำธาตุ คือ ทิศใต้
- อาชีพที่เกี่ยวข้องกับธาตุไฟ คือ นักวิชาการ ครูบาอาจารย์ นักวิทยาศาสตร์ นักสังคมสงเคราะห์
7.3 ธาตุดิน ( สัจจธรรม )
- สีประจำธาตุ คือ สีน้ำตาล สีครีม สีเหลือง
- ทิศประจำธาตุ คือ ศูนย์กลาง ตะวันตกเฉียงใต้, ตะวันออกเฉียงเหนือ
- อาชีพที่เกี่ยวข้องกับธาตุดิน คือ การพัฒนาอสังหาริมทรัพย์ เหมืองแร่ การบัญชี ทนายความ
7.4 ธาตุทอง ( มโนธรรม )
- สีประจำธาตุ คือ สีขาว ใส สีแวววาว สีเงิน
- ทิศประจำธาตุ คือ ตะวันตก, ตะวันตกเฉียงเหนือ
- อาชีพที่เกี่ยวข้องกับธาตุทอง การฑูต การทหาร การอุตสหกรรม โลหะ เครื่องจักร ประสานงาน เลขานุการ ศิลปิน
7.5 ธาตุน้ำ ( ปัญญาธรรม )
- สีประจำธาตุ คือ สีน้ำเงิน สีฟ้า สีม่วงฟ้า สีดำ สีเท่า สีกรมท่า
- ทิศประจำธาตุ คือ ทิศเหนือ
- อาชีพที่เกี่ยวข้องกับธาตุน้ำ การค้าพาณิชย์ การเงินการธนาคาร ภัตตาคาร ร้านอาหาร การเดินเรือ การประมง 

ตัวอย่าง
1. ผูกดวงจีน และหาธาตุต่าง ๆ ภายในดวง

- ธาตุส่งเสริมดิถี ได้แก่ ธาตุดิน
- คู่ธาตุ ได้แก่ ธาตุทอง
- ธาตุถ่ายเท ได้แก่ ธาตุน้ำ
- ธาตุโชคลาภ ได้แก่ ธาตุไม้
- ธาตุขุนนาง ( หน้าที่การงาน ) ได้แก่ ธาตุไฟ

2. กำหนดกำลังของธาตุ
- ธาตุฐานเดือน เป็น ธาตุดิน มีกำลังเท่ากับ 5
- ธาตุที่ฐานเดือนส่งเสริม เป็น ธาตุทอง มีกำลังเท่ากับ 4
- ธาตุที่ฐานเดือนควบคุม เป็น ธาตุน้ำ มีกำลังเท่ากับ 1
- ธาตุที่ควบคุมฐานเดือน เป็น ธาตุไม้ มีกำลังเท่ากับ 2
- ธาตุที่ส่งเสริมฐานเดือน เป็น ธาตุไฟ มีกำลังเท่ากับ 3

3. คำนวณกำลังธาตุแต่ละตัวในดวง
- ธาตุดิถี เป็น ธาตุทอง มีจำนวน 1 ตัว มีกำลังเท่ากับ 4 × 1 = 4
- ธาตุส่งเสริมดิถี เป็น ธาตุดิน มีจำนวน 1 ตัว มีกำลังเท่ากับ 5 × 1 = 5
- ธาตุถ่ายเท เป็น ธาตุน้ำ มีจำนวน 1 ตัว มีกำลังเท่ากับ 1 × 1 = 1
- ธาตุโชคลาภ เป็น ธาตุไม้ มีจำนวน 1 ตัว มีกำลังเท่ากับ 2 × 1 = 2
- ธาตุขุนนาง เป็น ธาตุไฟ มีจำนวน 4 ตัว มีกำลังเท่ากับ 3 × 4 = 12

4. ธาตุกลุ่มดิถี มีกำลังเท่ากับ 8 ( 4 + 5 )
    ธาตุกลุ่มบริวาร มีกำลังเท่ากับ 15 ( 1 + 2 + 12 )

5. ดังนั้นเป็นดวงที่ ดิถี อ่อนแอกว่า บริวาร

6. ดิถีอ่อนแอ ขุนนางอสูร มีกำลังมาก ธาตุสำคัญ คือ คู่ธาตุและธาตุส่งเสริม ได้แก่ ธาตุดิน และ ธาตุทอง

7. เสริมดวงโดยการหันหัวนอนไปทางทิศตะวันตกเฉียงใต้ หรือทิศตะวันออกเฉียงเหนือ ใส่เสื้อผ้าสีครีม สีเหลือง หรือสีน้ำตาล ( เน้นใช้ในช่วงกิจกรรมสำคัญ ) เป็นต้น